Tiến sĩ Nguyễn Văn Hòa, Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam (SOFRI) : Tập trung phát huy tiềm năng kinh tế vườn

- Từ năm 2000 trở lại đây, tiềm năng kinh tế vườn của ĐBSCL được phát huy với nhiều cách tân quan trọng trong phương pháp trồng và chăm sóc, tuyển chọn cây giống chất lượng, hình thành các vùng chuyên canh hàng hóa lớn, ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật mới trong quá trình thâm canh mà nổi bật là trồng cây ăn trái theo hướng VietGAP và GlobalGAP... Các tỉnh trong khu vực đã hình thành được một số vùng sản xuất trái cây đặc sản hàng hóa tập trung như: xoài cát Hòa Lộc ở Tiền Giang và TP Cần Thơ, xoài cát chu ở Đồng Tháp, bưởi Năm Roi ở Vĩnh Long, Hậu Giang và Sóc Trăng; bưởi da xanh ở Bến Tre; quýt Hồng Lai Vung ở Đồng Tháp; thanh long ở Tiền Giang, Long An.

Mùa vụ thu hoạch trái cây ĐBSCL gần như quanh năm nhờ vào sự ưu đãi của thiên nhiên và sự sáng tạo trong ứng dụng kỹ thuật xử lý cho trái rải vụ của nhà vườn, đảm bảo sản lượng cung ứng ổn định cho thị trường trong và ngoài nước vào mọi thời điểm, từng bước phát huy vai trò vựa trái cây quan trọng của cả nước. Tình hình xuất khẩu trái cây ĐBSCL đã phát triển tốt với sự thâm nhập và mở rộng thị trường xuất khẩu trên khắp các châu lục. Năm 2013, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 1.040 triệu USD, tăng trưởng không dưới 10% so năm 2012. Nếu năm 2011, trái cây Việt Nam được xuất khẩu sang 63 quốc gia, thì hiện nay đã mở rộng lên 76 quốc gia. Trong số những trái cây chủ lực có lượng xuất khẩu lớn, thu về nhiều ngoại tệ có sự góp mặt của nhiều loại trái cây đặc sản vùng ĐBSCL như: thanh long (chiếm trên 40% tổng kim ngạch xuất khẩu), dừa (chiếm 27,2% tổng kim ngạch), dứa (trên 16% tổng kim ngạch), mít (3,5%), bưởi (chiếm 1,6%), xoài (chiếm 1,5%)… Đây là những tín hiệu vui cho ngành trồng cây ăn quả xuất khẩu của ĐBSCL, đặt nền tảng phát huy tiềm năng kinh tế lớn trong sự nghiệp đổi mới đất nước, giúp nông nghiệp – nông dân – nông thôn của cả vùng phát triển vững chắc.
* Viện Cây ăn quả miền Nam có những hỗ trợ gì giúp người dân nâng cao hiệu quả kinh tế từ các giống cây trồng, thưa ông?
- SOFRI luôn khuyến khích các nhà khoa học của đơn vị tập trung công tác nghiên cứu khoa học trên lĩnh vực chọn tạo giống các loại cây ăn trái đặc sản có năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu tốt với các loại sâu bệnh nguy hiểm và đáp ứng nhu cầu thị trường. Bên cạnh đó, tăng cường mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với các viện, trường trong ngoài nước để nghiên cứu, chọn tạo và nhân giống cây ăn trái chất lượng. Các đối tượng cây ăn trái quan trọng được tập trung nghiên cứu gồm: cây có múi, chuối, dứa (khóm), xoài, nhãn, thanh long... Nổi bật trong thời gian qua là SOFRI đã nghiên cứu chọn tạo được khoảng 10 giống cây, hoa, rau màu mới được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận, đưa vào trồng khá phổ biến, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con như: cam mật không hạt, thanh long ruột đỏ Long Định 1, dứa Cayenne Long Định 2, giống thanh long ruột tím hồng Long Định 5... Bên cạnh đó, thông qua các hội thi trái ngon- an toàn cũng đã phát huy hiệu quả của giống cây ăn quả bản địa. Thông qua các phương tiện truyền thông nhiều giống cây ăn quả đặc sản của vùng trở nên nổi tiếng hơn ở cả trong và ngoài nước. Ngoài ra, SOFRI còn nghiên cứu và đưa ra nhiều quy trình canh tác, bảo vệ thực vật, xử lý sau thu hoạch hỗ trợ đắc lực cho sản xuất và tiêu thụ cây ăn trái. Nhiều mặt hàng trái cây chủ lực của ĐBSCL được mùa, được giá, nông hộ thu nhập cao gấp 2 – 3 lần so với trồng lúa năng suất cao. Điển hình như thanh long ruột đỏ có lúc giá đạt 25.000 - 27.000 đồng/kg, bưởi da xanh luôn giữ giá ổn định ở mức kỷ lục từ 50.000 đồng – 55.000 đồng/kg. Với giá trên, mỗi ha vườn chuyên canh cho lợi nhuận vài trăm triệu đồng nếu thu hoạch mùa thuận còn những hộ xử lý cho thu hoạch rải vụ lợi nhuận tăng gấp đôi. Từ đó, có thêm nhiều nông hộ sản xuất giỏi đã làm giàu từ vườn cây ăn quả chuyên canh.
* SOFRI có chiến lược gì nhằm giúp các tỉnh phía Nam phát huy tiềm năng kinh tế vườn, nâng cao khả năng cạnh tranh của các cây trồng đặc sản trên thị trường trong nước và xuất khẩu trong thời gian tới, thưa ông?
- Tiếp tục nghiên cứu các giống cây trồng theo phương pháp lai tạo truyền thống có áp dụng công nghệ sinh học để rút ngắn thời gian, công sức trong việc chọn tạo giống, nghiên cứu phục vụ cho sản xuất hữu cơ; nghiên cứu sâu về cách bảo quản sau thu hoạch; nghiên cứu thị trường và có chiến lược tư vấn cho sản xuất rải vụ phù hợp. Song song đó, SOFRI cũng đang hợp tác nghiên cứu trên lĩnh vực cây ăn trái với nhiều nước và tổ chức quốc tế: New Zealand, FAO, WB, ADB, JICA... Trong tháng 8-2013, SOFRI đã hợp tác với Viện Nghiên cứu cây trồng và thực phẩm New Zealand chính thức khởi động Dự án hỗ trợ phát triển giống cây ăn trái mới chất lượng cao Việt Nam - New Zealand trong 5 năm (2013 - 2017). Dự án này nhằm tạo ra giống thanh long mới, xây dựng mô hình sản xuất, sau thu hoạch và thương mại hóa giống cây ăn trái, tăng thu nhập cho nông hộ. Trước mắt, đối tượng được chọn để thực nghiệm thương mại hóa sản phẩm theo hướng bảo vệ bản quyền giống trong dự án này là giống thanh long ruột tím hồng Long Định 5 do các nhà khoa học của SOFRI nghiên cứu lai tạo được.
Tiếp tục áp dụng đồng bộ và rộng rãi các tiến bộ kỹ thuật, quy trình canh tác, công nghệ sau thu hoạch. Thời gian qua, thông qua các chương trình chuyển giao kỹ thuật và tiến bộ khoa học nghề vườn, phòng trừ sâu bệnh gây hại, nhân rộng các mô hình canh tác bền vững... trong trồng cây ăn trái tại ĐBSCL đã mang lại hiệu quả cao hơn hẳn lối canh tác truyền thống, thiết thực đặt nền tảng cho nền nông nghiệp hàng hóa hội nhập, trong đó cây ăn trái được xem là thế mạnh hết sức quan trọng. Vì vậy, SOFRI sẽ nghiên cứu và thực hiện theo xu hướng này với sự liên kết sâu rộng tạo thành vùng sản xuất hàng hóa lớn.

Ngoài ra, Viện sẽ tăng cường hợp tác chuyển giao khoa học công nghệ với nhiều đối tác trong và ngoài nước. Thời gian qua, thông qua sự hợp tác giữa SOFRI và các địa phương đã tổ chức khoảng 32 mô hình sản xuất trái cây theo tiêu chí VietGAP, GlobalGAP. Đặc biệt, sự hình thành quan hệ sản xuất mới trên lĩnh vực trồng cây ăn trái bằng cách tổ chức các tổ hợp tác và hợp tác xã chuyên canh theo hướng GAP đã góp phần giúp trái cây đặc sản ĐBSCL khẳng định được thương hiệu, mạnh bước thâm nhập các thị trường xuất khẩu lâu nay vốn rất khó tính vừa củng cố được mối liên kết 4 nhà, giúp giải quyết đầu ra cho trái cây Việt Nam nói chung và trái cây ĐBSCL nói riêng. Chẳng hạn, chôm chôm (Bến Tre), thanh long (Tiền Giang và Long An) được Cơ quan Kiểm dịch Thực vật Hoa Kỳ cấp mã code xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ; xoài và thanh long cũng được cấp phép sang thị trường Hàn Quốc, New Zealand… Đây là một trong những giải pháp hiệu quả nâng cao năng lực cạnh tranh cho các giống cây trồng đặc sản nước ta…

* Xin cảm ơn ông!